Gethuk, Panganan Tradisional Kas Kutha Magelang
Endah Dwi Purnawati
2611414025
Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa, Fakultas Bahasa dan
Seni, Universitas Negeri Semarang Sekaran, Gunnungpati, Semarang, email: srkhanshan@gmail.com,
Handphone: 085725735330
ABSTRAK
Gethuk
jajanan tradisional kas Magelang kang digawe saka tela. Gethuk nduweni maneka
warna wujud lan rupa nanging warna kang alami yaiku werna puthih asli saka
werna telane, werna liyane bisa nggunakake gula jawa kanggo werna soklat, ijo
nggunakake godhong pandan lan pawarna panganan. Kabeh mau digunakake supaya
gethuk tetep katon endahe, disawang bisa ngegodha rasa lan gethuk duweni cita
rasa kang kas dhewe. Penelitan ingkan menika gunaaken metode kualitatif kanthi
teknik pangempalan data awujud daftar pustaka, lan observasi. Observasi dipun
lajengaken wonten Redja Winangun pasar tradisional ingkang mapan wonten kutha
Magelang lan warga masyarakat sakkupengipun. Observasi kalampahan kangge
nguattaken cita rasa gethuk sakmenika ingkang sampun dados panganan
tradisional.
Kata
kunci: Gethuk, panaganan tradisional saking kutha Magelang
PENDAHULUAN
Magelang dipun kenal dados kutha
gethuk. Gethuk, menika kiyambak maeman kas Magelang ingkang kathah dipun
pasaraken wonten pasar tradisional lan ugi warung oleh oleh. Gethuk dipun damel
saking tela ingkang dipun godhok
sakbanjuripun dideplok ngangge lumpang ngantos tapis. Maeman saking tela
anggadahi rasa manis gurih lan empuk saingga saget dipun nikmadi dateng sedaya
golongan, amargi gethuk saking Magelang luwih eco dipun bandingaken dateng
gethuk liya liyanipun.
Saking obahing wektu dumugi jaman,
gethuk sampun owah. Gethuk inhkang waunipun dipun damel sacara manuwal nangin
samenika sampun ngginaaken mesin supados nalika nggiling saged gampil. Bungkus
gethuk samenika dipun damel ngantos katingal endah, supados menarik lan udi
saged dados oleh oleh engkang wangun.
Sakmenika gethuk sampun
dipunbungkusan ngangge bungkusan bungkusa kanthi awujud sae. Salah
satunggalipun merek ingkang kondhang
inggih menika Gethuk Trio. Nanging sejatosipun tasih kathah merek
sanesipun, yaiku antarane: Nyah Week,
Gethuk Trio, Gethuk Marem, Getuk Eco, Gethuk Sarinag, Gethuk Trio Aroma, Gethuk
Millenium, Gethuk Trio Rasa lansapanunggalane.
Merek
gethuk wau dipun damel wonten pabrik gethuk lan sedaya menika gethuk ayar.
Gethuk asli Magelang dipun dmel dateng mbah Ali lan dipun terasaken dateng ahli
warisipun. samenika boten kadah tiyang ingkang mangertosi bilih ing jaman kina
gethuk paling enak damelanipun mbah Ali Gondoki ing taun 1940-an. Gethuk
damelanipun mbah Ali surih lan enak sanget. Keenaan lan kasedepan gethuk sampun
ngantos wonten pundi kemawon, saknjawi khuta Magelang inggih sami mangertosi.
Mbah Ali ingkang asalipun saking desa Karet Magelang dados kondhang.
Landasan
Teori
Teori, alat ingkang penting saking
pengalaman. Tanpa teori namung wonten pangerten bab ikatan ingkang nyata,
nanging bakal muncul ilmu pemikiran (Koentjaraningrat). Teori yaiku landasan
ingkang awal bab kawruh, saged dipun gunakaken kangge nganalisis kadadean
ingkang nyata. Teori yaiku tuntunan ingkang utama kanggem ngranpungaken
perkawis ingkang ngenani bab panelitenan ing salebetipun ngelmu.
Jajanan
tradisional, tatacara adat tradisi warga masyarakat ingkang sampun dados
pakulinanipun lan sadaya golongan eknik dados setunggal dateng tataran sosial
budaya. Panganan menika dipun remeni, amargi rasa, rupa lan kasedepan adedasar
saka kasenengan. Pakulinan pagawean maem kas daerah nalika pindah dateng daerah
liya umumipun inggihboten benten.
Jajanan tradisional, panganan
ingkang nggambaraken kekasan daerah samenika
lan ugi sampun mbudaya ngantos dangu ing daerah samenika.
HASIL
/PEMBAHASAN
Gethuk adalah hidangan tradisional yang terbuat
dari ketela pohon / Singkong dan parutan Kelapa.
Bahan-bahan
dasar dan bumbu membuat gethuk khas Magelang :
- Singkong ½ kg, kupas dan potong
-
Kelapa ½ buah, parut
- Gula pasir atau gula jawa 150 gram
- Garam ½ sendok teh
- Pewarna makanan secukupnya
Gula
jawa, bubuk cokelat, daun pandan, dan daun suji ( pewarna alami).
- Air secukupnya, untuk mengukus(merebus)
Cara membuat
gethuk khas Magelang
- Terlebih
dahulu singkong dikupas, lalu dicuci bersih serta dipotong-potong.
- Singkong
dikukus atau direbus hingga matang. Angkat dan tiriskan. Singkong
diangin-anginkan supaya uapnya hilang.
- Singkong ditumbuk dengan cara manual menggunakan
lesung sembari dihilangkan seratnya menggunakan arit (celurit).
- Adonan
yang sudah agak halus dicampur dengan gula pasir, garam sedikit, mentega putih,
pewarna makanan dan penambah aroma. Untuk
pewarnaan coklat alami, bisa menggunakan gula jawa maupun bubuk coklat dan warna
hijau alami, bisa menggunakan daun suji atau daun pandan. Penambahan aroma
gethuk, bisa menggunakan vanili. Penggunaan mentega putih bertujuan agar tidak
mempengaruhi warna adonan Gethuk. Penggunaan gula (pasir) asli akan membuat
adonan menjadi lunak, berbeda halnya dengan penggunaan pemanis buatan.
- Adonan
yang telah ditumbuk dan dicampur dengan berbagai macam bahan tadi selanjutnya
digiling/ ditumbuk lagi sebanyak 2 kali untuk menghasilkan Gethuk yang halus
dan lumat.
- Masukkan adonan gethuk kedalam wadah, kemudian diiris
sesuai selera.
- Kelapa
diparut kemudian diberi sedikit garam agar terasa lebih gurih.
- Gethuk
yang telah diiris diletakkan kedalam piring saji dan ditaburi parutan kelapa di
atasnya.
- Gethuk
khas Magelang siap disajikan
PENUTUP
Kesimpulan
Gethuk merupakan
makanan tradisional khas kota Magelang, dimana gethuk ini terbuat dari ketela
pohon atau singkong yang menjadi kuliner yang digemari masyarakat Magelang
hingga luar daerah.